Ο αλκοολισμός είναι η εξάρτηση του ατόμου από το αλκοόλ, όπου παρατηρείται η αναζήτηση όλο και μεγαλύτερης ποσότητας αλκοόλης για να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα, καθώς επίσης και η ύπαρξη στερητικών συμπτωμάτων όταν το άτομο απέχει από την ουσία.

Το άτομο που έχει εξαρτηθεί είναι κάποιος που καταναλώνει αλκοόλ με πολλούς και διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα εξαρτημένος είναι κάποιος που καταναλώνει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ το σαββατοκύριακο, η κάποιος που έχει μεγάλες περιόδους αποχής και έπειτα κάνει υπερβολική χρήση για μήνες, όπως και το άτομο που πίνει καθημερινά μεγάλες ποσότητες. Συνήθως τα άτομα αυτά πίνουν κρυφά από τον περίγυρο τους και αποθηκεύουν το αλκοόλ στα πιο απίθανα σημεία. Σε προχωρημένα στάδια εξάρτησης  ο οργανισμός νοσεί και μάλιστα, συχνά ανεπανόρθωτα.

Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει μια αυξητική τάση εξάρτησης από το αλκοόλ σε παγκόσμιο και πανελλαδικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα πάνω από 250.000 άτομα είναι εξαρτημένα ενώ 1.200.000 έχουν τάσεις εξάρτησης.
Επίσης ένα ποσοστό 40% θανατηφόρων ατυχημάτων οφείλεται στην υπερκατανάλωση αλκοόλης.

Ας αναλογιστούμε όμως τους λόγους που το άτομο καταφεύγει στις εξαρτήσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι μέσα στους αιώνες οι αναφορές ειδικά στην εξάρτηση στο αλκοόλ είναι άπειρες. Αυτό προφανώς μας πληροφορεί για την αρχέγονη επιθυμία του ανθρώπου για την αλλαγή της ψυχικής του κατάστασης.

Ο αγώνας για να διατηρήσουμε μακριά την δυστυχία, είναι μια διαδικασία που αφορά όλους μας και  προκειμένου να εξασφαλίσουμε την ευχαρίστηση μας, είμαστε έτοιμοι να παραβλέψουμε πολλούς κανόνες και όρια που μας περιορίζουν προς αυτή την κατεύθυνση.

Η αποφυγή των πιέσεων που απορρέουν από την σκληρή πραγματικότητα μας κάνει να αποζητούμε καταφύγιο στον κόσμο των εξαρτήσεων και μέσω των ουσιών το άτομο ανακουφίζει προσωρινά τις πιέσεις της καθημερινότητας του. Η αίσθηση του ανικανοποίητου και πολλές φορές ο κορεσμός από την επαναληψημότητα οδηγούν το άτομο στην εξάρτηση του στο φαγητό, το αλκοόλ, την υπερβολική καθαριότητα, την τελειομανία κ.λ.π. Ας μην ξεχνάμε ότι το άτομο πασχίζει να ικανοποιήσει τις βαθιές και αρχέγονες ανάγκες του για αγάπη, τρυφερότητα, ασφάλεια και την  άνευ όρων αποδοχή από τους άλλους.

Πιο συγκεκριμένα, η επιλογή της αλκοόλης σαν ουσία για την αλλαγή της διάθεσης, είναι μια από τις πιο συχνές, εύκολα προσβάσιμες από όλους, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών. Είναι η ουσία που έχει υμνηθεί όσο καμία άλλη και δικαίως  είναι στην κορυφή των προτιμήσεων μας. Ο Σαίξπηρ έγραφε ότι το αλκοόλ ξυπνά την επιθυμία αλλά στερεί την ικανότητα πραγμάτωσης της.

Όμως, η κατάχρηση του είναι πολύ διαδεδομένη και γίνεται όλο και συχνότερη ειδικά μεταξύ των εφήβων, με πολύ δυσάρεστες συνέπειες.
Οι λόγοι που οδηγούν στην κατάχρηση του αλκοόλ είναι πολλοί και ποικίλοι όπως  ψυχολογικοί, κοινωνικοί, κληρονομικοί και ο συνδυασμός τους.

Η έλλειψη αυτοπεποίθησης καθώς και τα αισθήματα απαξίωσης και υποτίμησης του εαυτού, πολύ εύκολα οδηγούν στην επιθυμία για την άρνηση και την απώθηση τους. Το άτομο δυσκολεύεται να ζητήσει βοήθεια από τους γύρω του για να ανακουφίσει τον ψυχικό του πόνο και έτσι συχνά βιώνει αγχος και αγωνία. Το αλκοόλ  «μαγικά» καταπραΰνει την αγωνία του, και του δίνει την δυνατότητα  να αισθάνεται δυνατό, ικανό και παντοδύναμο. Η κατάχρηση του αλκοόλ εξασφαλίζει μια ψευδή αίσθηση δύναμης και έλεγχου που το άτομο αδυνατεί να έχει στην πραγματικότητα.

Ψυχαναλυτικά, το προφίλ του ατόμου που καταφεύγει σε μεγάλες ποσότητες αλκοόλ είναι ένα άτομο που έχει στερηθεί την αποδοχή από τους γονείς όταν ήταν σε μικρή ηλικία, από την άλλη μπορεί να έχει υπερπροστατευθεί, και επιπλέον να έχει αναλάβει πρόωρες ευθύνες. Είναι ένα άτομο ψυχικά στερημένο,  όπου με κάθε τρόπο προσπαθεί να ξεχάσει τις ελλείψεις του. Δυστυχώς, ενώ το άτομο αυτό προσπαθεί σκληρά να τα καταφέρει, τελικά αποτυγχάνει καθώς η ίδια η ουσία, η αλκοόλη, τον  προδίδει αφού στον κόσμο της πραγματικότητας το αφήνει ακάλυπτο.

Έτσι, ένας φαύλος κύκλος εξάρτησης λειτουργεί παράδοξα αρμονικά, όπου η αποτυχία οδηγεί το άτομο να αισθάνεται αγωνία, θλίψη, θυμό, ενοχή, και τότε η χρήση του αλκοόλ έρχεται ως σωτηρία, αφού διώχνει τα δυσάρεστα συναισθήματα και τα αντικαθιστά με αισθήματα έλεγχου και παντοδυναμίας.

Η χρήση εθιστικών ουσιών είναι ένας τρόπος  από το ίδιο το άτομο να «βελτιώσει» τις αδυναμίες του, ένας τρόπος που σε πολλές περιπτώσεις  καταλήγει σε μακροχρόνιες εξαρτήσεις υψηλού κινδύνου με καταστροφικά αποτελέσματα για το ίδιο, την οικογένεια και τους φίλους του.

Η οικογένεια του πάσχοντα τις περισσότερες φορές στρέφει την προσοχή της γύρω από τον αλκοολισμό του. Δημιουργεί ένα σύστημα προβληματικής λειτουργίας, με όρια που είναι είτε ανύπαρκτα είτε άκαμπτα. Στην περίπτωση των παιδιών που ανήκουν σε ένα «αλκοολικό» περιβάλλον, δυστυχώς  αναγκάζονται να πάρουν το βάρος ευθυνών που σε καμία περίπτωση δεν αρμόζει στην τρυφερή ηλικία τους.

Από την άλλη, ο «νηφάλιος» σύντροφος ταυτίζεται με τον ρόλο του σωτήρα και χωρίς να το καταλάβει γίνεται ο ανταγωνιστής του αλκοόλ. Τέτοια και ακόμα πιο περίπλοκα δυναμικά αναπτύσσονται εξαιρετικά γρήγορα στις οικογένειες αυτών των ατόμων. Η λειτουργία της ίδιας της οικογένειας νοσεί, είναι και εκείνη «μεθυσμένη και θολωμένη» από τις τοξίνες της αλκοόλης.

Η θεραπεία του αλκοολισμού είναι εξαιρετικά δύσκολη και μακροχρόνια. Η αλλαγή της συμπεριφοράς αποτελεί για το εξαρτημένο άτομο απειλή της ίδιας του της υπόστασης, αφού η ύπαρξη του έχει ταυτιστεί με την ίδια την ουσία. Η οικογένεια του, συχνά είναι αποδυναμωμένη καθώς πολεμάει μόνη και δεν έχει την γνώση να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.

Η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση είναι η δομική αλλαγή στο άτομο που πάσχει καθώς και την οικογένεια του. Αυτό προϋποθέτει την αναζήτηση βοήθειας από τους  ειδικούς. Η συσπείρωση των δυνάμεων,  η απόρριψη της απομόνωσης και η εφαρμογή της γνώσης με τον κατάλληλο τρόπο αποτελεί την μόνη σωτήρια κίνηση.

Η ψυχολογική βοήθεια είναι απαραίτητη και μπορεί να συμβάλει στην επαναδόμηση του πάσχοντα και της οικογένειας του. Καθοριστικό ρόλο για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι η κατανόηση του και κατόπιν η  εφαρμογή μιας καινούργιας συμπεριφοράς όπου το άτομο είναι ελεύθερο να ζήσει  με ένα πιο ολοκληρωμένο και ώριμο τρόπο.

Νόρα Κοντοστεργίου
Ψυχολόγος-Ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια
B.A., Pg. Dip., M. Clin,.Sc
Ηγίου 6-10, Θησείο 11851, Αθήνα
Τηλ: 210 3427425 – 6974818255
E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.