Είναι πολύ συνηθισμένο να θεωρούμε τα συναισθήματα μας ως δεδομένα και να μην ασχολούμαστε με αυτά. Τις περισσότερες φορές αδυνατούμε να τα κατανοήσουμε ή ακόμα και να τα αναγνωρίσουμε. Είναι πολλές εκείνες οι φορές που στις συνεδρίες ψυχοθεραπείας οι ασθενείς, πολύ γρήγορα ανακαλύπτουν ότι έχουν συναισθήματα που ορίζουν τις πράξεις τους χωρίς εκείνοι να έχουν την επίγνωση αυτών.

Π.χ, είναι συχνό να είναι κάποιος εξαιρετικά θυμωμένος και να αντιδρά ακατανόητα για τον εαυτό του αλλά και για τους άλλους, και να μην έχει ιδέα ότι το κύριο συναίσθημα μέσα του είναι ο θυμός ή ακόμα και η οργή.

Οι εμπειρίες συγκινήσεων καθώς και οι ποιότητες αυτών, δηλαδή ευχάριστες ή δυσάρεστες,  ήπιες ή έντονες καθορίζουν αυτό που θα ονομάζαμε συναίσθημα η συναισθηματική εμπειρία.

Αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως συναισθηματική εμπειρία τις περισσότερες φορές είναι κάτι που δεν μπορούμε να περιγράψουμε με ευκολία και ούτε να το χρησιμοποιούμε με ένα τρόπο λειτουργικό και ωφέλιμο. Είναι πολλοί εκείνοι  που θεωρούν τα συναισθήματα επιζήμια,  ανώφελα και πολλές φορές επικίνδυνα.

Τα συναισθήματα όμως, κατά ένα πολύ μεγάλο βαθμό καθορίζουν για το άτομο, την συμπεριφορά, την σκέψη, την ωριμότητα, την ευφυΐα, την γνώση, την ευτυχία και την δυστυχία του. Τα συναισθήματα μας μαζί με την λογική και ένα σορό άλλων πολύτιμων λειτουργιών  ορίζουν την διαφορετικότητα του ανθρώπινου είδους.

Γιατί παραμελούμε σε τόσο μεγάλο βαθμό την αναγνώριση, την καλλιέργεια την κατανόηση και την χρήση των συναισθημάτων μας όταν  παίζουν τόσο μεγάλο και καθοριστικό ρόλο για την κατανόηση του ψυχισμού μας, για την κατανόηση του εαυτού μας  και του κόσμου που μας περιβάλει, και για το ποιοι είμαστε πραγματικά;

Δεν είναι εύκολη η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα καθώς η κοινωνία μας και ιδιαίτερα οι κοινωνίες του δυτικού κόσμου φαίνεται να είναι στραμμένες σε αξίες και δεδομένα που παραβλέπουν την σημαντικότητα του συναισθηματικού κόσμου του ατόμου και αντίθετα καλλιεργούν τάσεις που έχουν ως κύριο άξονα την επιφανειακή και εξωστρεφή συναλλαγή και όχι την γνώση σε βάθος και την αναζήτηση των εσωτερικών μας δυνατοτήτων και λειτουργιών.

Δυστυχώς τις περισσότερες φορές υπερεκτιμούμε την ικανότητα της αυτογνωσίας μας και νομίζουμε ότι γνωρίζουμε πολύ περισσότερα από ότι γνωρίζουμε στην πραγματικότητα!

Το ερώτημα ΓΙΑΤΙ είναι το πιο σύνηθες όταν καλούμαστε να ανακαλύψουμε τα μονοπάτια που διαλέγει ο ψυχισμός μας για να εκφραστεί. Π.χ, γιατί νιώθουμε χαρά ή λύπη όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα συγκεκριμένο γεγονός; Γιατί ερωτευόμαστε ένα συγκεκριμένο άτομο και γιατί αντιδρούμε έντονα όταν καποιος μας πει κάτι που δεν μας αρέσει; Όπως καταλαβαίνουμε, τα ερωτήματα που αφορούν τον συναισθηματικό μας κόσμο και μόνο αυτόν, μπορεί να είναι άπειρα και για αυτό είναι μια καθημερινή πρόκληση για όλους μας το να βρούμε όχι μόνο απαντήσεις, αλλά τις σωστές απαντήσεις.

Η διαδικασία της αυτογνωσίας και της αυτοανάλυσης είναι συχνά μια δύσκολη και επίπονη διαδικασία. Το να βάλουμε σε μια σειρά τα συναισθήματα μας είναι πολύ πιο δύσκολο απ’ότι ακούγεται και το να αναπτύξουμε συναισθηματική ευφυΐα και ωριμότητα είναι εξίσου περίπλοκο. Τον περισσότερο καιρό δεν γνωρίζουμε τι μας συμβαίνει δεν έχουμε συνείδηση των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών μας. Λειτουργούμε μηχανικά, από κεκτημένη ταχύτητα και ορμώμενοι από την δύναμη της συνήθειας. Όπως καταλαβαίνουμε όμως, αυτού του είδους η έκφραση του εαυτού, μας αφήνει με πολλά κενά και μειώνει τις δυνατότητες και τις εν δυνάμει ικανότητες έκφρασης του ψυχισμού μας. Δημιουργείται έτσι μια σταδιακή πτώχευση και συρρίκνωση του ρεπερτορίου που ο εαυτός μας χρησιμοποιεί για να εκφραστεί. Με απλά λόγια τεμπελιάζει και σταματάει την εξέλιξη του. Ο συναισθηματικός κόσμος αντί να εμπλουτίζεται και να ανθίζει σκληραίνει και ατονεί. Έτσι μαζί  με τον απαίδευτο εαυτό οι εμπειρίες του ατόμου γίνονται όλο και πιο άκαμπτες όλο και πιο περιορισμένες και πολλές φορές ανοίγεται ο δρόμος των συμπτωμάτων και της παθολογίας. Όσο πιο  μακριά είναι κάποιος από την αληθινή συναισθηματική του εμπειρία τόσο πιο σοβαρά θα είναι τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσει στο ψυχικό επίπεδο.

Επίσης είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι όταν σχηματίζουμε μια άποψη ακόμη και για το πιο ασήμαντο θέμα το συναίσθημα είναι αυτό που έχει το κύριο λόγο και όχι η λογική! Φυσικά ο πιο ώριμος και ολοκληρωμένος τρόπος προσέγγισης οποιουδήποτε θέματος είναι ο ισορροπημένος συνδυασμός της λογικής και του συναισθήματος. Η δοσολογία δεν είναι κάτι που μπορούμε να καθορίσουμε με ένα καθαρά  πειραματικά αξιόπιστο τρόπο και είναι φανερό ότι το παραπάνω ή το λιγότερο συναίσθημα μας κάνει διαφορετικούς και μοναδικούς.

Είναι όμως σύνηθες όταν καποιος παίρνει την απόφαση να γνωρίσει τον εαυτό του μέσω της ψυχοθεραπευτικής οδού, να ανακαλύπτει την μεγάλη απόκλιση μεταξύ της νοητικής και συναισθηματικής του ωρίμανσης. Οι περισσότεροι άνθρωποι αδυνατούν να συνδυάσουν σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο την λογική και το συναίσθημα εις βάρος της συναισθηματικής τους ανάπτυξης.

Αυτού του είδους παραμέλησης του συναισθηματικού μας κόσμου δημιουργεί σοβαρά προβλήματα κυρίως στις διαπροσωπικές μας σχέσεις και δυσκολία στην σύναψη βαθιών και ουσιαστικών σχέσεων.

Ας σκεφτούμε το χάος που δημιουργείται όταν μη κατανοώντας τα συναισθήματα των παιδιών μας και μη ακούγοντας τις συναισθηματικές τους ανάγκες γινόμαστε ανήμποροι και ανεπαρκείς, δείχνοντας ανάρμοστες συμπεριφορές και κάνοντας πράξεις που αργότερα δεν μπορούμε να επανορθώσουμε. Ας μην ξεχνάμε ότι για την κατανόηση, αποδοχή και αρμονική συνύπαρξη με τον άλλο, καλούμαστε να έχουμε ένα στοιχειώδες επίπεδο αυτογνωσίας και συναισθηματικής καλλιέργειας.
Ας σκεφτούμε την δυσκολία στις προσωπικές και ερωτικές μας σχέσεις και ας αναρωτηθούμε πόσο πραγματικά γνωρίζουμε τι είναι αυτό που ζητάμε από τους άλλους και τι είμαστε διατεθειμένοι να προσφέρουμε εμείς; Πόσο αληθινά σχετιζόμαστε με τον άλλο και πόσο ειλικρινείς είμαστε απέναντι στον εαυτό μας;
Το να σχετιστούμε αληθινά και ουσιαστικά απαιτεί κόπο και καθημερινή εξάσκηση, για να απολαμβάνουμε πρέπει να μάθουμε ότι πρέπει πρώτα να κοπιάσουμε και να δουλέψουμε σκληρά.

Συνήθως εκφραζόμαστε πιο ελεύθερα και με λιγότερη λογοκρισία απέναντι στους ανθρώπους της οικογένειας μας τους συντρόφους τα παιδιά μας τους φίλους μας και έτσι εκείνοι συχνά αποτελούν έναν καθρέφτη που αντανακλά κομμάτια δικά μας  και κομμάτια δικά τους. Το να ξεχωρίσουμε τι είναι δικό μας και τι είναι δικό τους δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση και αυτή είναι μια διαδικασία που συχνά γίνεται στο ψυχοθεραπευτικό δωμάτιο.

Το να κατανοήσουμε και να απελευθερώσουμε την γνώση του εαυτού μας και του συναισθηματικού μας κόσμου απαιτεί χρόνο, υπομονή, επιμονή και εμπιστοσύνη στον εαυτό μας αλλά και σε όποιον επιλέγουμε να μοιρασθούμε το ταξίδι της αποκάλυψης του εαυτού μας. Τα συναισθήματά μας είναι εκεί τόσο για να μας καθοδηγούν όσο και για να μας παραπλανούν. Ο κόσμος των συναισθημάτων είναι τόσο περίπλοκος όσο και η ίδια η ζωή….

Νόρα Κοντοστεργίου
Ψυχολόγος-Ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια
B.A., Pg. Dip., M. Clin,.Sc
Ηγίου 6-10, Θησείο 11851, Αθήνα
Τηλ: 210 3427425 – 6974818255
E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.