Συχνά, οι σωματικές ασθένειες χωρίζονται από τις ψυχικές χρησιμοποιώντας κριτήρια ανεπαρκή μα και ρηχά καθώς όπως θα δούμε παρακάτω ο διαχωρισμός είναι εξαιρετικά δύσκολος και πολλές φορές παραπλανητικός. Είναι πολλές εκείνες οι περιπτώσεις ασθενών, που θεωρούν ότι πάσχουν από κάποια οργανική αρρώστια  καθώς τα συμπτώματα τους είναι σωματικά και όχι ψυχικά, όμως είναι πολύ πιθανό να πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή που εκδηλώνεται με σωματικές, οργανικές ενοχλήσεις.

Όταν λοιπόν οι ψυχικές ασθένειες εκδηλώνονται με σωματικά συμπτώματα τότε τις ονομάζουμε ψυχοσωματικές.

Αν όπως πολύ συχνά συνηθίζεται, ο ασθενής απευθυνθεί σε κάποιο ειδικό γιατρό που όμως ασχολείται αποκλειστικά με το σωματικό σύμπτωμα, τότε ο ασθενής θα παραβλέψει να αναλογιστεί και να εξετάσει την προσωπική, οικογενειακή και κοινωνική του ζωή και να αναζητήσει την πιθανή συμβολή αυτών των παραγόντων στην έναρξη της σωματικής του ασθένειας!

Στην κατηγορία των ψυχοσωματικών ασθενειών μπορούν να  ανήκουν αρκετές από τις συνηθισμένες οργανικές διαταραχές όπως, η υπέρταση, πόνοι στον αυχένα και στη μέση, το έλκος στομάχου, η δυσκοιλιότητα και οι φλεγμονές του παχέως εντέρου, η παχυσαρκία, οι αλλεργικές αρρώστιες, οι δερματικές παθήσεις, οι ημικρανίες, διαταραχές του ύπνου, κ.λ.π.

Είναι σχεδόν αδύνατο να ισχυριστεί κανείς ότι μπορούμε εύκολα να κατανοήσουμε την σχέση του ψυχικού με το σωματικό, όμως μπορούμε και οφείλουμε να δουλεύουμε προς την κατεύθυνση της σύνδεσης τους και όχι του διαχωρισμού τους. Δυστυχώς, ο μονόπλευρος προσανατολισμός στην ασθένεια και όχι στον άρρωστο άνθρωπο ως σύνολο, είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της ορθόδοξης ιατρικής ακόμα και σήμερα. Αυτό έχει συμβάλει σε ένα μεγάλο βαθμό στην καθυστέρηση του ανθρώπου ως προς την κατανόηση του εαυτού του ως  ένα σύνολο περίπλοκων λειτουργιών που έχουν ως στόχο την ομαλή εξέλιξη του.

Η ψυχανάλυση και οι ευρύτερες ψυχολογικές μελέτες μας κατευθύνουν προς την οδό της κατανόησης και ενοποίησης της σωματικής και ψυχικής μας υπόστασης.

Η σχέση ψυχισμού σώματος, είναι αμφίδρομη μα και αλληλοεπηρεαζόμενη. Οι ψυχικές λειτουργίες επηρεάζουν την οργανική λειτουργία και σε πολλές περιπτώσεις δημιουργούν προδιάθεση για την σωματική αρρώστια.

Η βιογραφία του αρρώστου είναι κάτι που θα έπρεπε να ενδιαφέρει  πάνω απ΄ όλα τον ίδιο τον άρρωστο μα και τους θεραπευτές του. Τις περισσότερες φορές αυτός που τελικά μπορει να νοηματοδοτήσει και να κατευθύνει τον ασθενή του προς μια πιο ολιστική κατανόηση της ασθένειας του, δεν είναι άλλος από τον ψυχοθεραπευτή. Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα η συνεργασία της παραδοσιακής ιατρικής με την  ψυχοθεραπεία είναι σε νηπιακό στάδιο!

Ο Φρόιντ μιλάει για την σφραγίδα του ψυχικού πάνω στο σωματικό και την τεράστια επιρροή που έχει ο ψυχισμός πάνω στο σώμα μας. Όμως ας μην ξεχνάμε ότι και το σώμα έχει και εκείνο την δική του επιρροή πάνω στο ψυχικό.


Ας δούμε όμως για λίγο το προφίλ των ψυχοσωματικών ασθενών.

Συνήθως, τα άτομα που εκδηλώνουν ψυχοσωματικές ασθένειες είναι άτομα που οι ψυχικές τους εντάσεις μετατρέπονται  σε σωματικά συμπτώματα. Είναι άτομα που βρίσκονται υπό πίεση,  που τρέφουν μια καχυποψία για το εξωτερικό περιβάλλον και τους ανθρώπους γύρω τους. Συχνά, έχουν μια επιθετική στάση και λειτουργούν συγκρουσιακα κυρίως με το κοντινό τους περιβάλλον που όμως σε πολλές περιπτώσεις έχουν δυσκολία να εκφράσουν.

Ασυνείδητα, μεταφέρουν τις δυσκολίες τους στο σώμα τους χωρίς να είναι ικανοί να κατανοήσουν τα αρνητικά συναισθήματα που τρέφουν. Είναι άτομα που κυρίως φοβούνται την επιθετικότητα τους και συχνά βρίσκονται σε μια διαρκή σύγκρουση με τον εαυτό τους  αφού νιώθουν ακατανόητα και αντικρουόμενα συναισθήματα. Μια από τις κυριότερες συγκρούσεις για τους ψυχοσωματικούς ασθενείς είναι η ισχυρή και ταυτόχρονα καταπιεσμένη επιθετικότητα που νιώθουν.

Πολλοί από τους πάσχοντες είναι υπερβολικά δραστήριοι, φιλόδοξοι και ανικανοποίητοι με τον εαυτό τους και τους άλλους. Διψούν για αγάπη και αναγνώριση, για φροντίδα και κατανόηση, αλλά αισθάνονται ότι μπορούν να τα καταφέρουν μόνοι τους χωρίς τελικά την συμβολή των άλλων. Εδώ πολλές φορές η σύγκρουση έχει να κάνει με την ανάγκη για κοντινότητα  και την επιθυμία για ανεξαρτησία.

Ένας άλλος τύπος ψυχοσωματικού αρρώστου είναι εκείνου που είναι εξαιρετικά φοβισμένος, ντροπαλός, ανασφαλής και δυσκολεύεται να πάρει αποφάσεις στην ζωή του. Είναι το άτομο που δυσκολεύεται να συνάψει κοντινές σχέσεις και η συμπεριφορά του είναι συγκρατημένη με έλλειψη αυθορμητισμού. Αυτό το άτομο παλεύει να συγκρατήσει αυτό που το φοβίζει, με τεράστιο κόστος στην συναισθηματική και σωματική του ισορροπία.

Συχνά, οι ψυχοσωματικοί ασθενείς αισθάνονται ανεπαρκείς και αδύναμοι να αντιμετωπίσουν τις ενδογενείς αλλά και εξωγενείς πιέσεις και εντάσεις. Μπορεί να αγωνιούν μπροστά στην ίδια την ζωή και τις υπερπληθείς απαιτήσεις της. Νιώθουν απειλή από τις απογοητεύσεις  και τις αντιξοότητες και ανίκανοι να αντιδράσουν με  ώριμο και αποτελεσματικό τρόπο.

Πολλοί από τους ψυχοσωματικούς ασθενείς χρειάζεται να αντιμετωπίσουν την ασθένεια τους ως μια ψυχική διαταραχή και παράλληλα με την φαρμακευτική αγωγή να ακολουθήσουν και μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία που θα τους βοηθήσει να θεραπεύσουν όχι μόνο το σύμπτωμα αλλά και να κατανοήσουν τα βαθύτερα αίτια της ασθένειας τους.

Ο  Shakespeare μας θυμίζει ότι «Εμείς δεν είμαστε εμείς, όταν η φύση διατάξει το πνεύμα να υποφέρει το σώμα».. και αυτό απλά ακούγεται σαν μια υπενθύμιση για να προσέχουμε και να αφουγκραζόμαστε τον εαυτό μας και τις ανάγκες του σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο.  Τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξης μας καθώς και οι πρωταρχικές σχέσεις με τους γονείς μας, προετοιμάζουν την βάση που πάνω εκει χτίζουμε ολόκληρο το οικοδόμημα της ύπαρξης μας. Φυσικά υπάρχουν και οι κληρονομικοί παράγοντες, όμως όπως διαφαίνεται όλο και περισσότερο από τις κλινικές μελέτες, πολλές από τις ασθένειες που αναπτύσσουμε κατά την διάρκεια της ζωής μας σχετίζονται με τις επιρροές που δεχόμαστε από το άμεσο περιβάλλον και τη δυνατότητα που έχει ο κάθε ένας από εμάς να επεξεργαστεί τα δεδομένα που έχει.

Όμως, είναι προσωπική μας ευθύνη να  καταλάβουμε τον εαυτό μας και να του δώσουμε αυτό που ζητάει. Βέβαια, τα αιτήματα του εαυτού μας είναι μάλλον περίπλοκα και πολλές φορές δυσνόητα και η εκδήλωση των ψυχοσωματικών ασθενειών είναι άλλη μια επιβεβαίωση για το πόσο δρόμο καλούμαστε να καλύψουμε για να καταλάβουμε την γλώσσα που ο εαυτός μας επιλέγει για να ζητήσει βοήθεια, την γλώσσα του συμπτώματος!


Νόρα Κοντοστεργίου
Ψυχολόγος-Ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια
B.A., Pg. Dip., M. Clin,.Sc
Ηγίου 6-10, Θησείο 11851, Αθήνα
Τηλ: 210 3427425 – 6974818255
E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.