Ο άνθρωπος από την φύση του αρέσκεται σε μια καθημερινότητα που του εξασφαλίζει την σταθερότητα και την ασφάλεια. Όταν αυτές διαταράσσονται τότε είναι πιθανό να νοσήσει και να αναπτύξει συμπεριφορές και συναισθήματα που δεν μπορεί να διαχειριστεί και να ελέγξει. Η κατάθλιψη, σίγουρα, έρχεται πρώτη στην κατάταξη των ψυχικών διαταραχών. Είναι ο τρόπος μέσα από τον οποίο οι σημερινοί άνθρωποι καταρρέουν αφού τους είναι αβάσταχτο να αντεπεξέλθουν σε μια πληθώρα απαιτήσεων που τους πιέζουν και τους συνθλίβουν.
Η καταθλιπτική διαταραχή έχει κυριαρχήσει και καταβάλει τον άνθρωπο της σημερινής εποχής, γιατί είναι πιο ευάλωτος από ποτέ και πιο αποπροσανατολισμένος απ' όσο έχει υπάρξει στο παρελθόν. Οι ραγδαίοι ρυθμοί εξέλιξης, ανάπτυξης και ανακατατάξεων, δεν επιτρέπουν ειδικά στον άνθρωπο των δυτικών κοινωνιών, να αναπτύξει τους κατάλληλους μηχανισμούς άμυνας με αποτέλεσμα να κατακλύζεται από καταστάσεις που τον κάνουν να αισθάνεται ανήμπορος, ανασφαλής, ένοχος, ανίκανος και φοβισμένος. Αυτές οι αλυσιδωτές αντιδράσεις, τα πολλαπλά σοκ που υφίσταται, τον αφήνουν με μια αίσθηση ματαιότητας και σε κατάσταση αδράνειας. Η θλίψη του ατόμου για την αδυναμία του να ορίσει την εξέλιξη του είναι τεραστίων διαστάσεων. Όταν το άτομο προσπαθεί να ακουμπήσει σε ένα στέρεο έδαφος, να στηριχθεί στα εφόδια του και να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες του αλλά αντί αυτού αντιμετωπίζει ένα παραλογισμό και μια ακατανόητη για εκείνο κοινωνία που το ακυρώνει και το μηδενίζει τότε ξεκινάει ο κλονισμός του. Η σημερινή κατάσταση παγκοσμίως, έχει εντείνει ακριβώς αυτήν την αίσθηση κατάρρευσης σε οικονομικό, πολιτικό, ηθικό, πολιτιστικό και πνευματικό επίπεδο. Η ανθρώπινη ύπαρξη εκμηδενίζεται, παραγκωνίζεται και αυτό που φαίνεται να προωθείται είναι μια κατάσταση που ο απλός καθημερινός άνθρωπος νοιώθει όλο και πιο αδύναμος, όλο και πιο ασήμαντος.
Τα κύρια συμπτώματα της καταθλιπτικής διαταραχής είναι το αίσθημα ανημπόριας, απελπισίας, ανασφάλειας, φόβου και αδυναμίας ελέγχου. Η κατάθλιψη συχνά συνδέεται με γεγονότα ζωής που για το άτομο σηματοδοτούν έμμεσα η άμεσα την απώλεια, το τέλος, την καταστροφικότητα, το θάνατο. Γεγονότα όπως η απώλεια εργασίας, ένα διαζύγιο, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, η αλλαγή των συνθηκών της ζωής του, μπορούν να οδηγήσουν στην καταθλιπτική διαταραχή. Το άτομο όταν πάσχει από κατάθλιψη αρχίζει να αντιμετωπίζει τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του μέσα από ένα παθολογικό πρίσμα, μέσα από μια αβάσταχτη θλίψη και εσωτερικό πόνο. Είναι σκόπιμο να ξέρουμε ότι τα κύρια συμπτώματα που καθορίζουν την καταθλιπτική διαταραχή είναι τα παρακάτω:
Απώλεια ενέργειας και όρεξης για ζωή.
Υπερβολικός ύπνος ή υπερβολική αϋπνία.
Απώλεια ή αύξηση βάρους.
Κοινωνική απομόνωση
Έλλειψη ενδιαφέροντος για την προσωπική υγιεινή και φροντίδα.
Άγχος.
Ανηδονία.
Μείωση της ερωτικής διάθεσης
Αίσθημα ενοχής.
Απραξία και παθητικότητα.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Σκέψεις θανάτου.
Η παραπάνω λίστα συμπτωμάτων είναι η κλινική εικόνα ενός ασθενούς που πάσχει από κατάθλιψη, αν και σε πολλές των περιπτώσεων το άτομο που νοσεί δεν χρειάζεται να έχει όλα τα συμπτώματα, καθώς και η ένταση του κάθε συμπτώματος μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο.
Τώρα, προσεγγίζοντας την κατάθλιψη από μια πιο ψυχολογική και ψυχοδυναμική σκοπιά θα λέγαμε ότι το άτομο πάσχει από κατάθλιψη, γιατί η ίδια του η προσωπικότητα έχει μια καταθλιπτική δομή. Αντιδρά στην απώλεια, δηλαδή φαίνεται να έρχεται σε επαφή με μια πρωταρχική και πολύ πρώιμη δυσαρέσκεια του που σχετίζεται με την απώλεια της φροντίδας της μάνας, του απογαλακτισμού, της απόλυτης εξάρτησης του από την μητέρα. Αυτή η πολύ πρώιμη ματαίωση που έχει υποστεί το άτομο όταν ήταν μωρό κατά κάποιο τρόπο έχει συμβάλει στον τρόπο που έχει σχηματιστεί εσωτερικά και επομένως αντιδρά στο περιβάλλον του. Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία το καταθλιπτικό άτομο εξαρτάται από στοματικές λειτουργίες δηλαδή έχει την τάση να υποκύπτει σε συμπεριφορές στοματικού τύπου πιο συχνά από μη καταθλιπτικά άτομα. Πίνουν, καπνίζουν, τρώνε πολύ, μιλούν πολύ και παρουσιάζουν μια ακόρεστη συναισθηματική δίψα και πείνα. Ένα καταθλιπτικό άτομο βιώνει το περιβάλλον του και τις σχέσεις του με πιο ματαιωτικό τρόπο. Φοβάται ότι εκείνο είναι υπεύθυνο για όλα τα αρνητικά συμβάντα, είναι βαθιά ενοχικό και στρέφει την απογοήτευση του προς τον ίδιο του τον εαυτό.
Είναι το άτομο που χρεώνει τον εαυτό του με αμαρτήματα που δεν έχει διαπράξει. Τα αρνητικά του συναισθήματα τα φοβάται και τον θυμό του παθητικά και με αυτοκαταστροφικό τρόπο τον στρέφει και πάλι προς εκείνο. Τα καταθλιπτικά άτομα βιώνουν την θλίψη τους αλλά και τον θυμό τους με μεγάλη ένταση και είναι ευάλωτα στην κριτική των άλλων. Έτσι, τα άτομα αυτά πολλές φορές θα κάνουν οτιδήποτε για να γίνουν αρεστά και να διατηρήσουν τις σχέσεις τους προκειμένω να μην αισθανθούν και πάλι την απόρριψη, την εγκατάλειψη και την απώλεια.
Τα άτομα αυτά είναι συναισθηματικά ανασφαλή με χαμηλή αυτοεκτίμηση και έχουν ασταθή εικόνα του εαυτού τους. Συχνά νοιώθουν μειονεκτικά σε σχέση με τους άλλους, αλλά πάλι αυτό προσπαθούν να το καλύψουν δείχνοντας μια δικιά τους εικόνα ευχάριστη και βολική. Τα άτομα με καταθλιπτική προσωπικότητα νοιώθουν ότι οι ανάγκες τους δεν καλύπτονται και συνεχώς παραμελούνται από τους άλλους. Βέβαια, αυτό το δικαιολογούν γιατί βαθιά μέσα τους πιστεύουν ότι είναι κακά και εξαιτίας των δικών τους αρνητικών συναισθημάτων έδιωξαν αυτούς που αγαπούσαν. Συνοψίζοντας τα καταθλιπτικά άτομα είναι εκείνα που νοιώθουν έντονα αρνητικά συναισθήματα και μη μπορώντας να τα εξωτερικεύσουν, από τον φόβο τους ότι θα τα απορρίψουν, τα στρέφουν προς τον εαυτό τους. Η παιδική ηλικία των καταθλιπτικών ατόμων φαίνεται να έχει καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τους λόγους που εξελίχθηκαν με την συγκεκριμένη δομή προσωπικότητας. Βεβαία μια καταθλιπτική προσωπικότητα μπορεί να είναι αρκετά λειτουργική και να μην αναπτύξει τα κλινικά συμπτώματα, δηλαδή να μην νοσήσει.
Όμως, όπως είδαμε και στην αρχή αυτού του άρθρου, οι συνθήκες ζωής στην σημερινή κοινωνία είναι τόσο έντονα στρεσογόνες και με τόσες πολλές και παράλογες απαιτήσεις που στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν φροντίζονται και δεν εισακούονται οι ανάγκες των ατόμων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την έξαρση και την πυροδότηση των προϋπαρχόντων τραυμάτων της παιδικής μας ηλικίας και την εκτόξευση της καταθλιπτικής διαταραχής στην κορυφή των ψυχικών ασθενειών.
Νόρα Κοντοστεργίου
Ψυχολόγος-Ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια
B.A., Pg. Dip., M. Clin,.Sc
Ηγίου 6-10, Θησείο 11851, Αθήνα
Τηλ: 210 3427425 – 6974818255
E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Όλα τα κείμενα και οι φωτογραφίες σε αυτόν τον ιστότοπο υπόκεινται σε πνευματικά δικαιώματα. Όλοι οι πίνακες ζωγραφικής στις επιμέρους ενότητες έχουν σχεδιαστεί από την κα Νόρα Κοντοστεργίου. Απαγορεύεται οποιαδήποτε αντιγραφή και διανομή χωρίς αναφορά στην πηγή.